خداوند در قرآن کریم می فرماید:
یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ (المائدة/67)
ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملا (به مردم) برسان! و اگر نکنی، رسالت او را انجام ندادهای! خداوند تو را از (خطرات احتمالی) مردم، نگاه میدارد؛ و خداوند، جمعیت کافران (لجوج) را هدایت نمیکند.
جمله بندى هاى آیه و لحن خاص و تاکیدهاى پى در پى آن و همچنین شروع شدن با خطاب یا ایها الرسول که تنها در دو مورد از قرآن مجید آمده و تهدید پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به عدم تبلیغ رسالت در صورت کوتاهى کردن که منحصرا در این آیه از قرآن آمده است ، نشان میدهد که سخن از حادثه مهمى در میان بوده است که عدم تبلیغ آن مساوى بوده است با عدم تبلیغ رسالت .
بعلاوه این موضوع مخالفان سرسختى داشته که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از مخالفت آنها که ممکن بوده است مشکلاتى براى اسلام و مسلمین داشته باشد، نگران بوده و به همین جهت خداوند به او تأمین میدهد.
اکنون این سؤ ال پیش مى آید که با توجه به تاریخ نزول سوره که مسلماً در اواخر عمر پیغمبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نازل شده است ، چه مطلب مهمى بوده که خداوند پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) را با این تأکید مأمور ابلاغ آن میکند.
اهل سنت و آیه ابلاغ:
گرچه متاسفانه پیشداوریها و تعصبهاى مذهبى مانع از آن شده است که حقایق مربوط به این آیه بدون پرده پوشى در اختیار همه مسلمین قرار گیرد، ولى در عین حال در کتابهاى مختلفى که دانشمندان اهل تسنن ، اعم از تفسیر و حدیث و تاریخ نوشته اند، روایات زیادى دیده می شود که با صراحت مى گوید: آیه فوق درباره على (علیه السلام ) نازل شده است .
این روایات را جمع زیادى از صحابه از جمله زید بن ارقم و ابو سعید خدرى و ابن عباس و جابر بن عبد الله انصارى و ابو هریره و براء بن عازب و حذیفه و عامر بن لیلى بن ضمره و ابن مسعود نقل کرده اند و گفته اند که آیه فوق درباره على (علیه السلام ) و داستان روز غدیر نازل گردید.
بعضى از احادیث فوق مانند حدیث زید بن ارقم به یک طریق .
و بعضى از احادیث مانند حدیث ابو سعید خدرى به یازده طریق !
و بعضى از این احادیث مانند حدیث ابن عباس نیز به یازده طریق !
و بعضى دیگر مانندحدیث براء بن عازب به سه طریق نقل شده است .
دانشمندانى از اهل سنت که به این احادیث در کتب خود تصریح کرده اند، عده کثیرى هستند که به عنوان نمونه از جمعى از آنها نام مى بریم :
- حافظ ابو نعیم اصفهانى در کتاب ما نزل من القرآن فى على (بنقل از خصائص صفحه 29).
- ابو الحسن واحدى نیشابورى در اسباب النزول صفحه 150.
- حافظ ابو سعید سجستانى در کتاب الولایه (بنقل از کتاب طرائف ).
- ابن عساکر شافعى (بنا بنقل در المنثور جلد 2 صفحه 298)
- فخر رازى در تفسیر کبیر خود جلد 3 صفحه 636.
- ابو اسحاق حموینى در فرائد المسطین .
- ابن صباغ مالکى در فصول المهمة صفحه 27.
- جلال الدین سیوطى در در المنثور جلد 2 صفحه 298.
- قاضى شوکانى در فتح القدیر جلد سوم صفحه 57.
- شهاب الدین آلوسى شافعى در روح المعانى جلد 6 صفحه 172.
- شیخ سلیمان قندوزى حنفى در ینابیع المودة صفحه 120.
- بدر الدین حنفى در عمدة القارى فى شرح صحیح البخارى جلد 8 صفحه 584.
- شیخ محمد عبده مصرى در تفسیر المنار جلد 6 صفحه 463.
- حافظ ابن مردویه (متوفاى 416) (بنا به نقل سیوطى در در المنثور)
و جمع کثیرى دیگر این شاءن نزول را براى آیه فوق نقل کرده اند.
روایاتى که در این زمینه در کتب معروف اهل تسنن - تا چه رسد به کتب شیعه - نقل شده ، بیش از آن است که بتوان آنها را انکار کرد، و یا به سادگى از آن گذشت
نمى دانیم چرا درباره شان نزول سایر آیات قرآن به یک یا دو حدیث قناعت مى شود اما درباره شان نزول این آیه اینهمه روایت کافى نیست ، آیا این آیه خصوصیتى دارد که در سایر آیات نیست ؟ و آیا براى اینهمه سختگیرى در مورد این آیه دلیل منطقى میتوان یافت ؟
موضوع دیگرى که در اینجا یادآورى آن ضرورت دارد این است که روایاتى که در بالا ذکر کردیم تنها روایاتى بود که در زمینه نزول آیه درباره على (علیه السلام ) وارد شده است (یعنى روایاتى مربوط به شاءن نزول آیه بود) و گرنه روایاتى که درباره جریان غدیر خم خطبه پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و معرفى على به عنوان وصى و ولى نقل شده به مراتب بیش از آن است ، تا آنجا که نویسنده محقق علامه امینى در الغدیر حدیث غدیر را از 110 نفر از صحابه و یاران پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و با اسناد و مدارک و از 84 نفر از تابعین و از 360 دانشمند و کتاب معروف اسلامى نقل کرده است که نشان مى دهد حدیث مزبور یکى از قطعیترین روایات متواتر است و اگر کسى در تواتر این روایت شک و تردید کند باید گفت که او هیچ روایت متواترى را نمیتواند بپذیرد.{تفسیر نمونه،ج5ص2-7}.
بنابراین مشخص شده است که این فقط شیعیان نیستند که می گویند آیه ابلاغ (تبلیغ) درباره امام
علی(علیه السلام) و حادثه غدیر نازل شده است،بلکه بسیاری از علمای اهل سنت هم این نظر را دارند.