شاید این سوال در ذهن خیلی ها خطور کرده باشد که: آیا از مردان حاضر در کربلا غیر از امام سجاد(ع) شخص یا اشخاص دیگرى زنده ماندند یا خیر؟

با مراجعه به منابع تاریخى، مى ‏توان زنده ماندن عده‏ اى را به دست آورد، که در دو بخش بنى هاشم و اصحاب دیگر آنها را معرفى مى  ‏کنیم:

 یک. از بنى هاشم:

1. امام سجاد (ع)
2. حسن بن حسن معروف به حسن مثنّى
او در روز عاشورا در حالى ‏که مجروح بود، اسیر شد و در حالى ‏که اسماء بن خارجه قصد کشتن او را داشت، عمربن سعد نگذاشت کشته شود. او با فاطمه دختر امام حسین (ع) ازدواج کرد و در 35 سالگى دار فانى را وداع گفت. او مدتى متولى اوقاف و صدقات حضرت على (ع) بود.(1)
حسن بن حسن پدر عبدالله بن حسن (معروف به عبدالله محض)، پدر محمد بن عبدالله (معروف به نفس زکیه) است و به جهت آنکه اولین علوى ‏اى بود که از پدر و مادر علوى به دنیا آمده بود، به این لقب ملقب شد. 

3. زید بن حسن (ع)
او نیز از فرزندان امام حسن (ع) بود که بعضى منابع، گزارش حضور او را در کربلا ذکر کرده ‏اند.(2) او مدّت نود سال زیست و از بزرگان بنى‏ هاشم به حساب مى ‏آمد که مدّت‏ها متولّى صدقات پیامبر اکرم (ص) بود.(3)

4. عمرو (عمر) بن حسن (ع)
گزارش حضور او در کربلا و زنده ماندنش پس از این واقعه در بعضى از منابع ذکر شده است.(4)

5. محمد بن عقیل

6. قاسم بن عبدالله بن جعفر(5)

 دو. اصحاب دیگر:

1. عقبة بن سمعان
او غلام رباب همسر امام حسین (ع) بود که در روز عاشورا اسیر گردید و به نزد عمر بن سعد برده شد. هنگامى که عمر شنید او برده است، دستور آزادى او را داد.(6)

2. ضحاک بن عبدالله مشرقى
او با امام حسین (ع) چنین شرط کرده بود: تا مادامى که آن حضرت یار و یاورى دارد، در کنار او باشد و هنگامى که امام (ع) تنها شد، بتواند آن حضرت را ترک کند. از این رو در روز عاشورا و در آخرین لحظات به نزد امام (ع) آمد و شرط خود را یادآور شد. امام (ع) او را تصدیق کرده اما پرسید: چگونه خود را نجات مى ‏دهى؟ سپس فرمود: اگر بتوانى خود را نجات دهى، از نظر من مانعى ندارد.
او پس از شنیدن این سخن، سوار بر اسب خود شد و با جنگ و کشتن دو نفر از سپاه دشمن و شکافتن صف آنها، توانست به طور معجزه‏ آسا خود را نجات دهد.(7) مورخان بعدها از او به عنوان یکى از راویان حوادث مختلف عاشورا بهره بردند.(8)

3. غلام عبدالرحمن بن عبدالله انصارى
او در صحنه کربلا حضور داشته و ناقل برخى از روایات بوده است. او مى‏ گوید: هنگامى که دیدم یاران کشته شدند، من از صحنه فرار کرده و خود را نجات دادم.(9)

4. مرقع بن ثمامة اسدى

5. مسلم بن رباح مولى على(10)

همان‏گونه که ذکر شد، تعداد فراوانى از روایات واقعه کربلا که در کتاب‏هاى تاریخى به یادگار مانده، با واسطه یا بى ‏واسطه از این افراد نقل شده است.

پى ‏نوشتها:‏
 (1) بحارالانوار، ج 44، ص 166 و 167.
 (2) مقاتل الطالبیین، ص 119 به نقل از: شهید جاوید، ص 109.
 (3) بحارالانوار، ج 44، ص 163- 165.
 (4) تاریخ طبرى، ج 4، ص 359 به نقل از: شهید جاوید، ص 109.
 (5) سیر اعلام النیلاء، ج 3، ص 203 به نقل از: شهید جاوید، ص 109.
 (6) وقعة الطف، مقدمه، ص 32 به نقل از: تاریخ طبرى، ج 5، ص 454.
 (7) الکامل فى التاریخ، ج 2، ص 569.
 (8) وقعة الطف، ص 34 و 35) مقدمه (.
 (9) وقعة الطف، ص 35 مقدمه به نقل از: تاریخ طبرى، ج 5، ص 421 و 422.
 (10) شهید جاوید، ص 109 به نقل‏از: تاریخ طبرى، ج 4، ص 347 و تهذیب تاریخ ابن‏ عساکر، ج 4، ص 833.